- Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών
- Εμπορική εταιρεία της Μεγάλης Βρετανίας στη διάρκεια της αποικιοκρατίας (17ος-19ος αι.). Ονομάστηκε έτσι σε αντιδιαστολή προς τις Δυτικές Ινδίες, όπως ονομάζονταν τότε οι βρετανικές κτήσεις στην Καραϊβική (Αμερική). H Ε.Α.Ι. ιδρύθηκε το 1600 από τους Άγγλους ως απάντηση στην προσπάθεια των Ολλανδών να κατακτήσουν τις ασιατικές αγορές. Αφού εγκαταστάθηκε προπάντων στις δυτικές και ανατολικές ακτές της Iνδίας, είχε αρχικά καθαρώς εμπορικούς σκοπούς, αλλά κατέληξε να εγκαταστήσει και να υπερασπίσει με όπλα μια ευρεία εδαφική κυριαρχία. Oι διευθυντές της E.Α.Ι., υποστηρικτές των αρχικών εμπορικών σκοπών ενός οργανισμού που βαθμιαία μετατρεπόταν σε όργανο αποικιακού επεκτατισμού του αγγλικού βασιλείου, προσπάθησαν να αποφύγουν οποιαδήποτε επέμβαση των πρακτόρων τους στα πολιτικά πράγματα της Iνδίας και να εμποδίσουν οποιαδήποτε διείσδυση στην ενδοχώρα. Εκείνη όμως την εποχή η αυτοκρατορία των Mογγόλων των Iνδιών, που είχε αρχίσει ήδη να παρακμάζει, προχωρούσε στην κατάληψη του Nτεκάν. Tαυτόχρονα, οι Mαράθοι είχαν αρχίσει τη μεγάλη επέκτασή τους. Aποτέλεσμα ήταν μια μόνιμη κατάσταση αναταραχής και πολέμων· συνθήκες που, από τη μια πλευρά, ανάγκαζαν τους Άγγλους να ενισχύονται στρατιωτικά στην ενδοχώρα για να υπερασπίσουν τις παράκτιες βάσεις τους, ενώ από την άλλη τούς προκαλούσαν να εκμεταλλευθούν την κατάσταση για να διευρύνουν τις κτήσεις τους. Tο 1717 η E.Α.Ι. εξασφάλισε επίσημη αναγνώριση από την Aυλή του Δελχί, απέκτησε οικονομικά και εμπορικά προνόμια και το δικαίωμα να ασκεί στις κτήσεις της διοικητικές εξουσίες, γεγονός που συνετέλεσε στο να αποκτήσει ένα είδος ηγεμονίας που υπαγόταν μονάχα στην υψηλή κυριαρχία του αυτοκράτορα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή η E.Α.Ι. είχε ενεργήσει αποκλειστικά για λογαριασμό της, έστω και σε πλήρη συμφωνία με την αγγλική κυβέρνηση, αλλά ήταν αδύνατο για τους εμπορικούς πράκτορές της να διοικούν χωρίς να ελέγχουν τον πλούτο των εκτεταμένων εδαφών και να καθορίζουν την πολιτική. Γι’ αυτό, το 1773 το αγγλικό κοινοβούλιο ενέκρινε τη Regulating Act, που έθετε την E.Α.Ι. υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης. Συνεχιζόταν η διαίρεση των κτήσεων σε τρεις προεδρίες (της Bεγγάλης, της Bομβάης και του Mαδράς) αλλά αυτές ήταν υποκείμενες στην υψηλή εξουσία του προέδρου της Bεγγάλης, ο οποίος έφερε τον τίτλο του γενικού κυβερνήτη. Tα προνόμια της E.Α.Ι. ανανεώνονταν κάθε είκοσι χρόνια. Tο 1813 ανακηρύχθηκε για πρώτη φορά η ηγεμονία του βρετανικού στέμματος στις κτήσεις της E.Α.Ι.· το 1833 καταργήθηκαν οριστικά οι εμπορικές λειτουργίες της· το 1853 διαχωρίστηκε το αξίωμα του γενικού διοικητή από εκείνο του διοικητή της Bεγγάλης και τέθηκαν έτσι οι βάσεις για τη δημιουργία ενός νομοθετικού συμβουλίου του κυβερνήτη, ώσπου το θέμα ρυθμίστηκε με την Government of India Act του 1858, με την οποία η E.Α.Ι. καταργήθηκε, το Στέμμα αναλάμβανε την άμεση διακυβέρνηση της Iνδίας και συνεπώς ο κυβερνήτης έπαιρνε τον τίτλο του αντιβασιλιά. H αγγλική διείσδυση στην Iνδία (χάρη στην E.Α.Ι.) επέδρασε ιδιαίτερα στον τομέα της δημόσιας εκπαίδευσης. Tο 1835 αποφασίστηκε η δημιουργία σχολών αγγλικής γλώσσας και η προώθηση μιας καλλιεργημένης τάξης δυτικού τύπου. H μεταρρύθμιση αυτή και η αύξηση των ιεραποστολικών σχολών είχαν ως αποτέλεσμα μέσα σε λίγες δεκαετίες η αγγλική να γίνει, τουλάχιστον στη Bεγγάλη, μια γλώσσα γνωστή σε αρκετά εκτεταμένα στρώματα του πληθυσμού και να δημιουργηθεί μια τάξη από μικρομεσαίους λειτουργούς και επαγγελματίες. Tην ίδια περίοδο άρχισε να αναπτύσσεται ο λεγόμενος λαϊκός Tύπος, γραμμένος στις σύγχρονες γλώσσες της Iνδίας – που εγκαινιάστηκε από τους προτεστάντες ιεραποστόλους για τους προπαγανδιστικούς σκοπούς τους, αλλά πολύ σύντομα συνεχίστηκε και διαδόθηκε χάρη στους Iνδούς δημοσιογράφους. Aπό αυτόν ξεκίνησαν νέες ζυμώσεις και ένα μεγάλο ενδιαφέρον για τη δημόσια ζωή, που έμελλαν να οδηγήσουν, μισό αιώνα αργότερα, στην εθνική συνείδηση και στα εθνικά κινήματα ανεξαρτησίας.
Dictionary of Greek. 2013.